De kracht van voorkennis

In groep 4 ontdekken kinderen dat lezen niet alleen gaat over woorden herkennen, maar vooral over betekenis maken. Die betekenis ontstaat niet vanzelf. Kinderen gebruiken daarvoor alles wat ze al weten over de wereld. Dat noemen we voorkennis.

Voorkennis is een van de krachtigste hulpmiddelen bij begrijpend lezen. Als je een onderwerp herkent of ergens iets over weet, begrijp je een tekst sneller, maak je gemakkelijker verbanden en raakt je motivatie om verder te lezen groter. Daarom is praten vóór het lezen zo belangrijk. Het zorgt ervoor dat kinderen met een actieve mindset aan de tekst beginnen.

Wat is voorkennis precies

Voorkennis is alle informatie die een kind al in zijn hoofd heeft voordat het begint te lezen. Dat kan gaan over feitjes, ervaringen, woorden of beelden.

Een kind dat zelf een huisdier heeft, begrijpt een tekst over dierenverzorging vaak beter dan een kind dat nog nooit met dieren te maken heeft gehad. Een leerling die op vakantie met een boot heeft gevaren, begrijpt sneller wat er bedoeld wordt met anker, mast of reddingsvest.

Voorkennis werkt als een soort kapstok. Nieuwe  informatie blijft gemakkelijker hangen wanneer ze kan worden opgehangen aan iets wat het kind al wist.

Waarom praten vóór het lezen zo belangrijk is

Kinderen zijn niet altijd vanzelf actief wanneer ze beginnen te lezen. Als ze geen idee hebben waar een tekst over gaat, lezen ze vaak passief en proberen ze alleen de woorden te ontcijferen. Door vooraf kort te praten over het onderwerp wordt het brein geactiveerd.

Een gesprek zorgt ervoor dat kinderen:

• al in de denkmode komen

• woorden en begrippen die ze kennen naar boven halen

• nieuwsgierig worden naar de tekst

• sneller verbanden leggen tijdens het lezen

Hoe voorkennis het begrip vergroot

Wanneer kinderen voorkennis gebruiken, gaan ze de tekst als het ware aanvullen. Ze koppelen nieuwe informatie aan bekende beelden. Dat maakt het begrip dieper en rijker.

Stel dat een tekst zegt:
De boer keek bezorgd naar de donkere wolken boven het land.
Een kind met ervaring met natuur of landbouw zal denken:
“Dat is niet goed voor de oogst. Misschien komt er een storm.”

Een kind zonder deze achtergrond ziet alleen dat er wolken zijn. De betekenis blijft oppervlakkiger.

Door vooraf te praten kun je die kennisverschillen verkleinen. Het gesprek zorgt ervoor dat kinderen die minder ervaring hebben toch een mentale foto kunnen maken van het onderwerp.

Praktische manieren om voorkennis te activeren

Leerkrachten en ouders kunnen op verschillende manieren de voorkennis van kinderen helpen activeren. Enkele eenvoudige maar zeer effectieve aanpakken zijn:

Vragen stellen

Stel vragen die kinderen uitnodigen om na te denken.

Voorbeelden:
“Wat denk je dat dit onderwerp te maken heeft met jouw leven”
“Wat zou jij doen in deze situatie”

Voorwerpen of beelden gebruiken

Bij een tekst over het strand kun je een foto laten zien. Dit maakt het onderwerp direct levendig.

Korte gesprekken in tweetallen

Laat kinderen even met een klasgenoot praten over wat ze al weten.
Dit maakt iedereen actief voordat het echte lezen begint.

Een woordweb maken

Schrijf het onderwerp in het midden en laat kinderen woorden noemen die erbij horen.
Zo ontstaat er samen een overzicht van kennis die kan helpen tijdens het lezen. 

Conclusie

Voorkennis is de motor van begrijpend lezen. Door vóór het lezen te praten, worden kinderen nieuwsgierig en gaan ze met een actief denkbrein de tekst in. Dit leidt tot dieper begrip, meer betrokkenheid en meer plezier in lezen. Ook zorgt het voor betere prestaties op toetsen, zoals IEP, Dia, Boom en Leerling in Beeld voor begrijpend lezen.

Wie begrijpend lezen serieus neemt, begint dus niet met de tekst, maar met het gesprek ervoor.