Begrijpend lezen en concentratie: wat werkt wel bij jonge lezers

Kinderen in groep 4 hebben vaak plezier in lezen, maar hun concentratie kan wisselen. Bij begrijpend lezen wordt dat extra duidelijk. De opdrachten vragen niet alleen om lezen, maar ook om nadenken. En nadenken vraagt aandacht. Sommige kinderen lezen zonder iets te onthouden. Anderen raken na een paar zinnen afgeleid. Daarom is het belangrijk dat lessen begrijpend lezen niet alleen gericht zijn op strategieën, maar ook op concentratie.

Concentratie is geen vanzelfsprekendheid voor jonge lezers, maar het is wel te trainen. Met de juiste aanpak kunnen kinderen hun aandacht beter vasthouden en daardoor teksten beter begrijpen.

Waarom concentratie zo belangrijk is bij begrijpend lezen

Begrijpend lezen vraagt om actief denken. Een kind moet verbanden leggen, voorspellen, afleiden en informatie onthouden (lees ook ons artikel over alle leesstrategieën). Dit lukt alleen als het de aandacht bij de tekst kan houden. Wanneer de concentratie wegvalt, gaat het begrip vaak direct omlaag.

Voor kinderen in groep vier gebeurt dit extra snel, omdat:

• hun werkgeheugen nog in ontwikkeling is

• ze gevoelig zijn voor prikkels

• ze vaak sneller willen dan de tekst toelaat

Dat betekent niet dat ze het niet kunnen. Het betekent vooral dat ze begeleiding nodig hebben om hun aandacht te richten.

Wat werkt wel voor jonge lezers

Hieronder staan praktische en bewezen manieren om de concentratie bij begrijpend lezen te vergroten.

Korte leesteksten houden de aandacht vast

Kinderen van acht jaar kunnen zich meestal goed concentreren op korte stukken tekst. Een lange tekst maakt het moeilijker om het overzicht te bewaren en verhoogt de kans dat ze halverwege afhaken.

Voorbeeld

In plaats van een tekst van vier alinea’s kun je meerdere korte teksten gebruiken die op elkaar aansluiten. Zo hebben kinderen steeds even een concentratiepauze, terwijl zij toch aan dezelfde inhoud werken.

Vooraf praten zorgt voor focus

Wanneer kinderen weten waar een tekst over gaat, kunnen zij zich beter concentreren. Voorspellen en voorkennis activeren zijn hiervoor ideaal.

Voorbeeld

Voor een tekst over de dierentuin vraagt de leerkracht:
“Wie is er wel eens in een dierentuin geweest?”
“Wat zie je daar meestal?”
“Welke dieren vind je spannend?”

Kinderen voelen zich betrokken en lezen de tekst gerichter, omdat zij nieuwsgierig zijn.

Beweging helpt om de aandacht te herstellen

Veel kinderen hebben moeite om lang stil te zitten. Korte beweegmomenten kunnen dan juist helpen om hun concentratie tijdens het lezen te verbeteren.

Voorbeeld

Na een paar alinea’s kunnen leerlingen even rekken en strekken. Of ze lopen naar een klasgenoot om in een minuut te vertellen wat zij tot nu toe hebben gelezen. Daarna gaan zij weer verder met frisse aandacht.

Hardop denken maakt de denkstappen zichtbaar

Wanneer de leerkracht hardop voordoet hoe hij denkt tijdens het lezen, begrijpen kinderen beter wat er van hen wordt  verwacht. Dit voorkomt dat ze blijven staren naar woorden zonder aandacht voor de inhoud.

Voorbeeld

De leerkracht leest een stuk tekst en zegt:
“Hier staat dat Lisa snel haar jas aantrok. Ik denk dat ze haast heeft. Ik ben benieuwd waarom ze zo snel weg moet.”

Kinderen leren hierdoor om actief mee te denken, wat de concentratie vergroot.

Een duidelijke leesdoelstelling geeft richting

Kinderen hebben baat bij duidelijke opdrachten. Wanneer ze precies weten waar ze op moeten letten, worden ze minder snel afgeleid.

Voorbeelden van eenvoudige leesdoelen

• Zoek uit waarom de hoofdpersoon boos werd;

• Let op wat er verandert in het verhaal;

• Probeer te ontdekken welk probleem wordt opgelost.

Door het leesdoel vooraf te noemen, krijgen kinderen richting en blijft hun aandacht gericht op het vinden van dat antwoord.

Rustige werkvormen afwisselen met actieve werkvormen

Concentratie blijft langer goed wanneer de werkvormen afwisselend zijn. Te veel stil lezen werkt vermoeiend. Een mix van luisteren, praten en samenwerken maakt begrijpend lezen aantrekkelijk en houdt kinderen wakker in hun aandacht.

Voorbeelden van afwisselende werkvormen

• duo-lezen waarbij kinderen elkaar een vraag stellen;

• een leeskring waarin kinderen delen wat hen opviel;

• een korte opdracht waarbij kinderen een stukje tekst tekenen;

• een moment waarop kinderen een zin zoeken die zij belangrijk vinden.

Afwisseling voorkomt dat kinderen achterover leunen.

Minimaliseer afleiding in de klas

Een rustige omgeving helpt enorm bij leestaken. Dat betekent niet dat een klas stil moet zijn als een bibliotheek, maar wel dat er structuur is.

Voorbeelden

• tafelbladen zijn leeg tijdens het lezen;

• er zijn geen materialen die ruis geven;

• kinderen weten wat zij moeten doen wanneer zij klaar zijn.

Een duidelijke structuur zorgt ervoor dat de aandacht niet steeds naar iets anders gaat. Dit is ook belangrijk als de toetsen van IEP, Dia, Boom en LIB worden afgenomen.

Conclusie

Concentratie is een belangrijke voorwaarde voor begrijpend lezen. Jonge lezers kunnen zich vaak beter concentreren dan wij denken, zolang de taken passend zijn, de werkvormen afwisselend en de lessen gericht op betrokkenheid. Met korte teksten, een duidelijke voorbereiding, afwisseling en zichtbare denkstappen groeien kinderen niet alleen in hun leesbegrip, maar ook in hun vermogen om hun aandacht bij het lezen te houden.

Wie begrijpend lezen combineert met aandacht voor concentratie, legt een stevige basis voor leesplezier en leesontwikkeling.